Meedenken met nabestaanden

Wanneer nabestaanden aangeven graag foto’s van het afscheid te willen hebben, gaat Gerda van tevoren naar de mensen toe om kennis te maken en om te horen wat voor hen belangrijk is.

,,Het zijn meestal geen ervaringsdeskundigen, dus het is zaak om met ze mee te denken, om te vertellen wat er mogelijk is. Ik bied bijvoorbeeld altijd aan om ook foto’s te maken van de overledene wanneer hij opgebaard is. Dat vinden mensen vaak vreemd, maar het is al regelmatig voorgekomen dat zo’n foto uiteindelijk een plek in het fotoalbum krijgt.”

Ook met de uitvaartbegeleider heeft een uitvaartfotograaf contact. ,,Die is leidend op zo’n dag, hij of zij heeft het draaiboek. Je werkt samen en zorgt voor een goede afstemming. Je hebt immers maar één kans om alles goed te doen tijdens een afscheid.”

Onopvallend werken

Tijdens het afscheid zelf zijn er verschillende dingen Gerda om denkt. ,,De kleding is donkerblauw of zwart, dat valt het minste op. Je moet niet in de weg lopen, en rustig bewegen. Niet sluipen. Op het moment dat je dat doet, trek je juist de aandacht naar je toe. Ik heb stille schoenen, en een camera met een elektronische sluiter die niet klikt als je afdrukt.”

Wat Gerda in ieder geval een must vindt, zijn overzichtsbeelden. Om te laten zien hoe alles eruit zag. Sprekers fotografeert ze ook, evenals de toehoorders. En als nabestaanden zelf de kist dragen, dan legt ze dat ook vast.

Gezichten in beeld

,,Je wilt de gezichten goed in beeld krijgen. Die vertellen een verhaal, tonen de emotie. Je moet daarom niet verlegen zijn. Soms moet je dichtbij komen om de foto’s te maken waarvan je weet dat nabestaanden daar later veel aan hebben.”

Wanneer de uitvaart voorbij is en de foto’s na enkele weken klaar zijn, stelt Gerda altijd voor om ze persoonlijk langs te brengen bij de nabestaanden. ,,De allereerste keer dat je de foto’s ziet, is vaak confronterend. Door langs te gaan, kun je er samen over praten. Het maakt de drempel om de foto’s te bekijken vaak minder hoog.”

Bijzondere momenten

Gerda heeft in de jaren dat ze werkt als uitvaartfotogaaf al verschillende beelden vastgelegd die ze niet zal vergeten. ,,Een vrouw van negentig die voor de vierde keer een kind heeft verloren. Zij nam tijdens de uitvaart het woord, zwaaide naar de kist, gaf kushandjes. Ik fotografeerde dat, en dacht ondertussen: kan dit wel? Het verdriet kwam van zó diep. Maar die beelden werden juist heel erg gewaardeerd.”

Een van de mooiste beelden die ze heeft gemaakt, was tijdens een uitvaart van een man. Zijn dochter van zeven had ontzettend veel verdriet. ,,Haar neefje van drie keek haar aan, ging naar haar toe en legde heel even zijn hand op haar hoofd. Daarmee haalde hij haar uit haar verdriet, ze glimlachte zelfs. Het was zo’n kort moment, en ik moest heel snel zijn waardoor de foto niet écht scherp is geworden. Maar het is wel een van mijn favoriete foto’s.”

Mededogen tonen

Hoe aangrijpend uitvaarten ook kunnen zijn, Gerda heeft geleerd om er rustig onder te blijven. ,,Medelijden is meegaan in iemands verdriet. Mededogen is er voor een ander zijn. Uitvaartfotografie doe je voor een ander, dat is de mindset die je moet hebben. Maar het komt wel voor dat ik emoties toelaat wanneer ik foto’s bewerk. Dan wil ik soms zelfs even bellen met de nabestaanden om te laten weten dat ik naast ze sta.”

Hoewel Gerda merkt dat steeds meer mensen de meerwaarde zien van uitvaartfotografie, is het nog niet zo bekend als ze zou willen. Het is deels een gevalletje ‘onbekend maakt onbemind’. ,,Mensen zeggen wel eens: verdriet leg je toch niet vast? Of: de dood willen we niet vastleggen. Net alsof de dood iets heel afzichtelijks is. Dat is het niet.

Samen doorleven

Het gaat om een waardevol persoon, en de állerlaatste herinneringen die je aan die persoon zult hebben. Door het afscheid vast te leggen met foto’s en video’s, bewaar je de herinnering. Een herinnering die je kunt delen met mensen. Je kunt het laten zien, het verhaal vertellen, je verdriet delen.”

Volgens haar is het vooral na verloop van jaren dat foto’s van een uitvaart meer waarde krijgen voor nabestaanden. ,,Na een uitvaart herinneren mensen zich vooral het verdriet, niet de beelden. Door foto’s kunnen mensen de uitvaart bekijken. Zien wie er waren. De bijzondere momenten bekijken: die ene aanraking, die ene blik. Daarnaast geven de foto’s een gevoel van verbondenheid. Ze laten zien dat je deel uitmaakte van dat gezelschap, dat je dit samen hebt doorleefd. En verbondenheid, daar gaat het uiteindelijk toch om in het leven.”

Tekst: Martine van der Linden